Hoe ver gehoorzaamheid kan gaan...

Wel eens gehoord van het Milgam experiment? Hierna vergeet je dit experiment waarschijnlijk niet zo snel meer. In de jaren '60 bedacht de onderzoeker Stanley Milgram bedacht een experiment om te achterhalen hoe het kon dat mensen in de oorlog zo ver waren gegaan. Welke rol speelt autoriteit hierbij? In het experiment onderzocht hij hoe ver mensen zouden gaan met het toedienen van elektrische shocks aan een andere persoon. Nou: ver.

Het experiment

Via de krant werde proefpersonen uitgenodigd deel te nemen aan een onderzoek over geheugen (coverstory). In het experiment waren drie rollen, die van de autoriteit (de onderzoeker in een witte jas), de leraar (de proefpersoon) en de leerling (een acteur). Het was de bedoeling dat de proefpersoon een zogenaamde andere proefpersoon (in werkelijkheid een acteur) woordcombinaties leerde. De leraar zat met de onderzoeksleider in een ruimte en in een aangrenzende ruimte zat de leerling. Voordat het experiment begon (dacht de proefpersoon) sloten de onderzoeksleider en de leraar samen de leerling aan op een apparaat. De leerling acteerde dat hij angstig was en recentelijk hartklachten had gehad, waarop de onderzoeksleider de man geruststelde met de woorden: "Het kan pijn doen, maar het is niet gevaarlijk". Vervolgens begon voor de proefpersoon het experiment. De onderzoeksleider gaf de proefpersoon in de rol van leraar een blaadje met opdrachten en plaatste deze voor een apparaat waarmee hij schokken uit kon delen. De opdracht was om de leerling bij elke fout een schok toe te dienen. De schokken op het apparaat liepen op tot een stand waarbij stond “Gevaarlijk!”. De leerling was met elektroden direct verboden met het apparaat, tenminste dat dacht de proefpersoon...

Hoe ver zou jij gaan?

De leerling maakte natuurlijk fouten, dus moest de proefpersoon schokken toedienen. In het begin vonden de meeste mensen dat nog niet zo spannend, maar zodra de schokken sterker werden schreeuwde de leerling steeds harder. Eerst van de pijn en later steeds bozer en angstiger. Als de proefpersoon vragend naar de onderzoeksleider keek wat hij moest doen, maakte deze duidelijk dat hij door moest gaan in het belang van het experiment. Consequent bleef de onderzoeksleider bij zijn  standpunt. Zoals gezegd stond er op het apparaat dat de zwaarste schok gevaarlijk zou zijn. Het meest schokkende van dit experiment is het resultaat: maar liefst 65% van de proefpersonen gaf de gevaarlijke schok! De anderen gingen ook ver, maar weigerden op een gegeven moment toch. Dit terwijl de inschatting van collega psychologen van Milgram van tevoren was dat slechts enkele (psychopathische) proefpersonen tot de zwaarste schok over zouden gaan. Dit experiment zet aan het denken hoe sterk wij een autoriteit kunnen volgen.

De BBC heeft een filmpje gemaakt van dit experiment met daarin de originele beelden van het experiment en een gesprek met een van de proefpersonen.