Keuzes maken is lastig

“Wat trek ik aan vandaag?”, “Zal ik die mars opeten?” en ”Welke auto schaf ik aan?” Allemaal keuzes die je moet maken in het leven. Maar hoe maak je die keuzes eigenlijk? Volgens wetenschappelijke inzichten zijn er 2 systemen die onze keuzes sturen. De onderzoekers Strack en Deutsch (2004) noemen deze systemen het impulsieve en het reflectieve systeem. Het impulsieve systeem zou je kunnen vergelijken met een duiveltje op je schouder: “Doe waar je zin in hebt, maakt niet uit wat de gevolgen zijn!” Het reflectieve systeem zien we meer als het engeltje op je schouder: “Wees verstandig, denk na!” Wanneer een keuze zich voordoet, strijden het duiveltje en het engeltje om jouw aandacht.

Wie wint er?
Het is afhankelijk van verschillende factoren of het engeltje of duiveltje wint. In situaties waarin we afgeleid zijn, meerdere dingen tegelijk doen, honger hebben of moe zijn, zal het impulsieve systeem vaak ons gedrag sturen. Maar wanneer we uitgerust en gemotiveerd zijn, zal het reflectieve systeem juist ons gedrag sturen.
 

Denken aan het indienen van de aangifte
Maar hoe zit dat nou met de keuze tot compliantie? Wanneer we kijken naar op tijd aangifte doen, betalen en geregistreerd staan, zien we dat het moeite kost om tot deze gedragingen te komen. Het is gemakkelijker helemaal geen aangifte in te vullen, niks te betalen en niet te registreren. Het ‘niets doen’ is dus het gedrag ingegeven door het impulsieve systeem. Als belastingplichtigen gestuurd worden door hun impulsieve systeem, kunnen zij minder compliant zijn.
Het kan zelfs zo zijn dat enkel het denken aan de boekhouding tot (cognitieve) uitputting leidt. Zo bleek uit onderzoek dat wanneer men aan kenmerken van ouderdom dacht, men daadwerkelijk langzamer ging lopen (Bargh, 1996). Wanneer bovenstaande van toepassing is op de boekhouding, is dit een dreigement voor de compliantie. Stel je voor dat je al moe wordt door enkel aan het concept  ́indienen aangifte ́ te denken. Hoeveel zin heb je dan je aangifte in te dienen? Laat staan op tijd...

En dit is precies het onderwerp van één van onze onderzoeken. In samenwerking met Nyenrode onderzoeken we -door middel van een computerexperiment- in hoeverre ‘het denken aan’ tot uitputting leidt, en hoe we dit kunnen verminderen. We houden jullie op de hoogte!