Mijn horoscoop klopt altijd!

Horoscoop van de dag

Heb jij jouw horoscoop van 2011 al gelezen? Nee? Ik moet je zeggen: ik lees ze meestal ook niet. Maar vandaag stuitte ik op mijn jaarhoroscoop (tweelingen). En hoe verbaasd was ik toen ik het volgende las: "de transformaties kunnen wel zo’n twee jaar in beslag nemen; maak je op om tot de grond toe te worden afgebroken en vervolgens van begin af aan weer te worden opgebouwd". Hoe toevallig! ik heb namelijk pas geleden een huis gekocht die helemaal gerenoveerd moet worden.

Of toch niet zo toevallig? 

Aan de andere kant ligt het er natuurlijk maar net aan hoe je bovenstaande zin interpreteert. Ik denk meteen aan mijn huis, maar misschien denkt iemand anders aan een carrière switch. Hoe groot is de kans eigenlijk dat een horoscoop klopt? Forer onderzocht dit eind jaren '40 bij zijn studenten door ze onderstaande horoscoop te laten lezen en beoordelen:

"Je hebt het nodig dat andere mensen je aardig vinden en bewonderen, maar toch ben je kritisch op jezelf. Hoewel je enkele persoonlijke zwakheden hebt, lukt het je doorgaans aardig om daarvoor te compenseren. Je bezit aanzienlijke ongebruikte capaciteiten die je nog niet in je eigen voordeel hebt ingezet. Aan de buitenkant lijk je gedisciplineerd en in controle over jezelf, maar van binnen ben je zorgelijk en onzeker. Soms twijfel je serieus of je het wel goed hebt gedaan, en of je wel de juiste beslissing hebt genomen. Je hebt het liefst een bepaalde hoeveelheid verandering en variatie in je leven, en wordt ontevreden als je wordt beperkt. Je schept er trots in dat je een onafhankelijke denker bent, en je gaat niet zomaar zonder bewijs af op wat anderen beweren. Toch heb je ontdekt dat het niet slim is om te open te zijn naar anderen. De ene keer ben je extravert, vriendelijk en sociaal, terwijl je de andere keer introvert, moe en gereserveerd bent. Sommige van je dromen zijn nogal onrealistisch. Zekerheid is een van de belangrijkste doelen in je leven."

En jij?

Ik ben benieuwd in hoeverre je bovenstaande horoscoop bij jezelf vindt passen op een schaal van 1 (slaat niet op mij) tot 5 (slaat precies op mij)? Heb je de beschrijvingen van de horoscoop toevallig een 4 of 5 gegeven? Dan hoor je bij de meerderheid van zijn studenten. Maar liefst 87% herkende zich in de horoscoop en vond de beschrijvingen op zichzelf slaan. 

Eigenlijk heel vreemd gezien het feit dat bovenstaande horoscoop een samenraapsel was van een aantal verschillende horoscopen; een compilatie van algemene beschrijvingen. Maar desondanks vond 87% de horoscoop op zichzelf van toepassing. 

Hoe kan dit?

Ondanks dat dit een hoog percentage is, is het percentage minder verwonderlijk wanneer je beseft dat ons brein algemene omschrijvingen automatisch omzet in iets dat persoonlijke relevant voor ons is. Wanneer ik over tweejarige transformaties lees, denk ik automatisch aan mijn huis. Maar had ik dit huis niet gekocht dan had ik aan Other[w]eyes gedacht. Mijn brein maakt van de algemene beschrijving dus een persoonlijk relevante beschrijving.

Kortom: niet ons sterrenbeeld, maar onze hersenen zorgen voor een kloppende horoscoop. Iets om in gedachten te houden als je weer eens een horoscoop leest of wanneer je ooit bij een waarzegster terecht komt...

Op=op en het effect op mijn gedrag

Deze week ga ik verhuizen naar een nieuw opgeleverd appartement. Alle muren en vloeren zijn kaal, dus ik mag flink aan de bak. Verf en vloeren zijn niet goedkoop en zeker voor een huurhuis wil ik de uitgaven zoveel mogelijk beperken. De afgelopen weken houd ik de reclamefolders van de bouwmarkten dus nauwlettend in de gaten. Mijn kennis over de psychologische principes heeft helaas niet echt in mijn voordeel gewerkt…

De vloer

Het grootste probleem van dit hele verhaal is de grote hoeveelheid keuzes die je moet maken. Allereerst moet je voor jezelf bepalen welke soort vloer je wil. Wordt het hout, zeil, vloerbedekking, tegels of toch laminaat? Wij zijn voor dat laatste gegaan, maar dan ben je er nog lang niet. Welke kleur willen we dan en welk patroon? Van het maken van al die keuzes ben je al behoorlijk vermoeid geraakt. Je cognitieve capaciteit is down to zero. Deze lage capaciteit zorgt ervoor dat je niet alle relevante informatie mee kunt nemen in een beslissing en hierdoor slechtere beslissingen neemt.

En dan slaan ze toe!

In de bouwmarkten wordt je overspoeld met ingewikkelde rekensommen. Bij de een kregen we een euro korting per m2, bij de ander 15% korting per pak (om het nog overzichtelijker te maken zat in het pak 2,16m2) en bij de derde kregen we 15% korting en vervolgens mij de kassa nog eens 15% korting. Wow: 30% korting dachten wij, die is zeker het goedkoopst! Mooi niet dus. Het bleek natuurlijk te zijn dat we eerst 15% korting kregen en vervolgens over die 85% kregen we weer 15% korting. Dat die vloer per m2 een stuk duurder was, zagen we daarbij even over het hoofd. En het allerergste was nog dat de volgende dag diezelfde vloer ineens 15 + 20% korting had. Op een grote hoeveelheid vloer gaat dat toch al snel om een heleboel euro’s verschil. Frustrerend…

De verf

Hier had ik van geleerd: dit zou me niet weer gebeuren! Met de aanschaf van de verf zou ik geduldig zijn en de kennis die ik heb over de psychologie benutten. Verschillende aanbiedingen voor de verf heb ik voorbij zien komen, van 10 tot 40 procent. Overal stond bij: Het is nu of nooit! Jaja, dacht ik, kletsen jullie maar, ik trap er niet meer in.

Principe van schaarste

Tijdens presentaties vertel ik vaak over het principe van schaarste. Vanuit de evolutie hebben we geleerd dat we om te overleven er snel bij moeten zijn als iets schaars is. Als je inspeelt op dat principe door de zeggen dat er een beperkt aantal van het product is of dat de actie maar kort geldig is, dan zullen mensen sneller happen. Nee, daar zou ik dit keer niet in trappen. Met als gevolg dat ik aan het eind van deze week de eerste muren moet gaan witten en dat ik de verf nog niet binnen heb! En de verf die ik wilde kopen, is uitverkocht… Mijn kennis heeft dus tegen me gewerkt! Volgende keer toch maar weer zorgen dat ik er snel bij ben, want op = op!

Belspelletjes gekraakt!

Hoewel we er in Nederland al enige tijd vanaf zijn, kende de Belgische tv ze tot voor kort nog wel: belspelletjes. Basta - een programma gepresenteerd door vier cabaretiers - heeft het echter voor elkaar gekregen ze van de Belgische tv te krijgen. Samen met een wiskundige en een infiltrant die vier maanden (!!) belspelletjes presenteerde, toonden ze de mate van oplichting aan en kraakten ze een nauwelijks te kraken rekensleutel. Geniaal om te kijken, dus bij deze alvast het eerste deel:

Wat hierbij interessant is, is dat de tv-zenders niet met de belspellen zijn gestopt doordat ze berispt werden door de overheid, maar doordat ze berispt werden door de maatschappij. De uitzending van Basta heeft ervoor gezorgd dat België een grondige hekel aan belspelletjes kreeg. Kijk: dat is nog eens grootschalige gedragsbeïnvloeding!

Het fenomeen van het omgekeerde gezicht

De perceptie van onze omgeving wordt vaak gekleurd door de context. Met andere woorden: we zien de wereld niet altijd zoals deze werkelijk is. Neem bijvoorbeeld onderstaand plaatje. Deze zin kun je makkelijk lezen, of niet? Dat komt doordat we de context gebruiken bij het herkennen van de letters. In onderstaand plaatje kan hetzelfde patroon van lijnen gelezen worden als een A of een H. 

Het fenomeen van het omgekeerde gezicht
Dat onze interpretatie drastisch wordt beïnvloed door de context waarin kenmerken voorkomen, wordt ook bewezen in onderstaand voorbeeld. Kijk eens naar de twee omgekeerde gezichten.

Ze zien er misschien een beetje vreemd uit - mede doordat je gezichten normaal gesproken niet ondersteboven ziet en mede door de prachtige styling - maar geen van tweeën lijkt er veel erger aan toe te zijn dan de ander. Totdat je de gezichten goed draait en je deze niet meer ondersteboven ziet. Dan zie je meteen dat er drastische verschillen bestaan tussen de twee gezichten...

De verklaring

Hoe komt het nou dat het linkse gezicht ondersteboven redelijk normaal lijkt, maar eenmaal gedraaid afschuwelijk? Volgens Rock (1988) is de oriëntatie van de figuur een verklaring; de relatie tussen de delen van een figuur gaan namelijk verloren als je de figuur mentaal moet roteren. Hierdoor kunnen wij niet goed zien dat de mond en ogen in verhouding tot de rest van de gezichtsonderdelen sterk afwijkt. Iets wat we meteen zien wanneer de oriëntatie van de foto klopt en de relatie tussen de delen wel aanwezig is.

Bartlett en Searcy (1993) zien niet de relatie tussen de delen als verklaring, maar de niet functionerende groeperingsprocessen. Volgens hen wordt het groeperen van de individuele elementen bemoeilijkt wanneer we gezichten of figuren mentaal moeten omdraaien. Wanneer het gezicht rechtop staat, werken onze normale groeperingsprocessen echter wel en springen de afwijkingen eruit.

Onze hersenen kunnen ons dus aardig voor de gek houden. En ik voel me altijd een idioot wanneer ik me daar bewust van word; alsof mijn hersenen een eigen leven leiden. Hoewel, misschien is dat ook wel zo... ;-)

Meer bewegen? Dat doen we zo!

Zelfs kleur heeft invloed op je gedrag!

Het kan niet op: zelfs door de kleur van de omgeving worden we beïnvloed. Uit fysiologisch onderzoek is gebleken dat kleur zelfs invloed heeft op onze lichamelijke toestand. Onze bloeddruk is hoger in een kamer met rood licht en lager in een kamer met blauw licht. Bovendien schatten we de temperatuur in een rode kamer hoger in dan de temperatuur in een blauwe kamer.

Sterke effecten! Nog meer?

Kleur beïnvloedt ook in hoeverre we accuraat zijn bij het inschatten van grootte, lengte en gewicht. Relevant om te weten, bijvoorbeeld bij het maken van intelligentie tests. Als de test op wit papier met zwarte letters is gedrukt, is er niet zoveel aan de hand. Echter, wanneer het voorblad een bepaalde kleur heeft, kan dit je score beïnvloeden. Gebleken is dat we een minder accurate inschatting maken wanneer we een rood blad hebben gezien, dan bij een groen blad. Dus moet je een intelligentie test maken, neem vooral je groene etui mee (baat het niet, dan schaadt het niet!).

Approach en Avoidance

Maar wat doet kleur dan met je? We hebben het op deze blog al eerder gehad over approach en avoidance. Approach betekent dat mensen een toenaderende houding naar iets hebben en avoidance juist een vermijdende houding. Als je iemand wil overtuigen of een product wil verkopen, wil je (meestal) dat mensen een toenaderende houding hebben naar jou of je product. Kleur kan hierbij helpen. Uit onderzoek is gebleken dat mensen bij de kleur blauw een toenaderende houding hebben en bij rood juist een vermijdende.

Invloed op gedrag

Natuurlijk is er ook onderzoek gedaan naar het effect van kleur op aankoopgedrag. In een experiment in een elektronica zaak  onderzocht Bellizzi (1992) dit in de praktijk. Wanneer de zaak blauw gekleurd was, bleven mensen langer en gingen meer mensen over tot aankoop. In de rode zaak waren mensen juist snel weg. Bij de elektronica zaak is dat natuurlijk nadelig, maar het kan ook zijn dat je juist wil bereiken dat mensen snel weg zijn. Zijn er bedrijven die dat willen dan? Nou en of, denk maar eens aan het kleurgebruik (en keuze van meubilair) bij Mc Donalds. Heb jij weleens lekker nagetafeld bij de Mac? Dat is dus ook helemaal niet de bedoeling!

Een ongelukkig einde...

De laatste dag van 2010 verliep niet helemaal zoals verwacht... 's Ochtends was ik fanatiek op weg naar het station om met de trein naar Groningen te gaan. Ik zou daar namelijk samen met mijn vriend oud & nieuw vieren. Natuurlijk waren we -zoals altijd- net iets te laat vertrokken en hadden we nogal haast om de trein te halen. Stom stom stom!! Je herinnert je misschien dat dit juist de ochtend was waarop veel wegen waren afgesloten wegens gladheid? Juist...dat had ik dus even niet meegekregen.

De val

Met een enorme vaart maakte ik een scherpe bocht. En voordat ik het wist viel ik met een enorme klap op de grond; bovenop mijn stuitje. Door de klap was ik meteen duizelig en misselijk, waardoor fietsen niet meer wilde lukken. Gelukkig kwam er een lieve vrouw aanrijden en zij bood aan ons op het station af te zetten. Heerlijk hoe naïef ik soms kan zijn, eenmaal uit de auto viel ik namelijk flauw. Ambulance stond al paraat (ik was klaarblijkelijk niet de enige) en zo maakte ik op oudejaarsdag mijn eerste ambulancerit mee en werd ik netjes thuis afgeleverd. Ik was het er niet helemaal mee eens - want overtuigd dat het met een uurtje wel over zou zijn - maar ik moet toegeven: de ambulancebroeders hadden gelijk. Inmiddels heb ik een paar dagen plat gelegen en is de grootste overwinning het kunnen aantrekken van mijn eigen schoenen (een beetje dramatiseren mag uiteraard).

Aan vrienden denken = weinig pijn

Nou is een paar dagen rusten niet zo erg, ware het niet dat ik er inmiddels gek van word. Vooral omdat er -naast een gekneusd/gebroken stuitje- niet zo veel aan de hand is en ik me prima voel. Een beetje gefrustreerd wordt je er wel van. Maar nu las ik laatst over een onderzoek met een hoopvolle boodschap. Jones en Jetten van de University of Queensland vonden in hun onderzoek dat mensen sneller herstellen van lichamelijke of geestelijke klachten wanneer ze in veel sociale groepen verkeren. Zo bleek dat mensen hun handen langer in ijswater konden houden, wanneer ze aan al hun sociale groepen dachten. Kijk, dat is interessant! Nu kan ik eindelijk iets doen om mijn herstel te bevorderen: ik moet gewoon aan alle sociale groepen denken waarin ik verkeer.

Veel vrienden hebben = weinig pijn

Helaas blijkt dit niet altijd genoeg te zijn. Naast het denken aan sociale groepen, is ook het daadwerkelijke aantal van belang. Mensen die in veel sociale groepen verkeren, krijgen hun hartslag eerder onder controle na een stressvolle of pijnlijke gebeurtenis dan mensen die in weinig sociale groepen verkeren. Dit zonder daadwerkelijk aan de sociale groepen te denken. Zo bleek dat erg sociale soldaten minder moeite hadden hun hartslag onder controle te krijgen na het voltooien van een stressvolle bootcamp dan minder sociale soldaten. Hmm, misschien dat ik dan toch nog wat nieuwe vrienden moet zoeken. Mijn hartstlag deed er namelijk nogal lang over om zichzelf te herstellen...

Nog zo'n leuk filmpje

We kregen zoveel positieve reacties op het filmpje van derde kerstdag, dat we jullie deze ook niet willen onthouden.

Van goed voornemen naar doen!

Het is weer de tijd van de goede voornemens. Je kent ze wel: minder snoepen, stoppen met roken, minder overwerken en meer bewegen. Elk jaar weer maken mensen dezelfde voornemens. Dat betekent dus dat het ons elke keer niet lukt ons te houden aan onze goede voornemens. We gebruiken allerlei trucs om de voornemens beter te laten werken. We schrijven het op en delen het met anderen, zodat de druk van binnen en van buiten groter wordt. Toch mag het niet baten. Zo trouw als we voornemens maken, zo zeker kunnen we ook stellen dat we vrij snel weer met een zak chips voor de tv hangen, na een veel te lange werkdag waarbij weer een pakje sigaretten verstookt is.

Waar gaat het mis?

Ons brein helpt doorgaans bij het maken van beslissingen en het stellen van doelen, maar kan ons bij goede voornemens behoorlijk tegenwerken. De clou schuilt in de formulering van goede voornemens. Nu maken we een voornemen vaak ontkennend; minder snoepen, niet meer roken etc. Dit werkt averechts! Ons brein is namelijk onbekend met ontkennende woorden als ‘niet’ en ‘minder’. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat ontkennende voornemens, juist tot een stijging van het gedrag leiden. Zodra we goede voornemens als een soort mantra herhalen op het moment dat we het moeilijk hebben, hoort ons brein alleen: snoepen! roken! Probeer dat maar eens te weerstaan…

Geef jezelf de juiste instructie

Naast het feit dat een ontkenning averechts werkt, is er ook een manier om je voornemen beter te laten werken. Een voornemen kan je eigenlijk zien als een instructie voor jezelf. Er zijn twee verschillende soorten instructies te onderscheiden: algemene en specifieke instructies. Een algemene instructie geeft aan welk gedrag er uitgevoerd moet worden (eet gezond). Een specifieke instructie vult dit verder aan door ook de situatie waarin dit gedrag uitgevoerd wordt te benoemen (als je trek hebt, neem je een appel). Bij een specifieke instructie wordt er dus een koppeling gemaakt tussen gedrag en een situatie. Hierdoor is de kans vele malen groter dat we het gedrag uitvoeren.

Werkt dit echt?

In een eerder onderzoek hebben wij het effect van deze instructies getest op het terugsturen van vragenlijsten. Wat bleek? Bij een algemene instructie stuurde 50% de vragenlijst terug, terwijl bij een specifieke instructie maar liefst 80% de vragenlijst terugstuurde!

Of het bij de voornemens ook zo’n sterk effect heeft, zullen we zelf moeten ondervinden…