Wat zou jij doen?

Wat zou jij doen als je in de berm een auto scheef ziet staan, waarbij het in een flits lijkt dat de bestuurder met haar hoofd op het stuur ligt? Probeer je ergens te keren of denk je dat anderen wel iets zullen doen? De meeste mensen doen waarschijnlijk het laatste. Het is de pijnlijke waarheid die psychologen ontdekten na de moord op Kitty Genovese.

Kitty Genovese

Het verhaal speelt zich af in New York in de jaren zestig...

De 28 jarige Kitty Genovese reed midden in de nacht naar huis. Toen ze haar auto bij haar flat geparkeerd had, werd ze aangevallen. De belager stak haar midden op straat in haar rug. Kitty schreeuwde het uit. Bewoners van de flat schrokken wakker en keken uit hun raam. Een man riep: “Laat haar met rust!”. De belager nam afstand. Kitty strompelde naar de flat, maar de belager volgde haar weer. Een aantal bewoners riep nog wat, maar al snel was het stil. Kitty was in het portiek toen de man weer achter haar stond. Hij verkrachtte haar en stak haar nog twee keer. Pas na een half uur belde een buurtbewoner de politie. In de ambulance overleed Kitty. Uit het onderzoek van de politie bleek dat verschillende buurtbewoners van elkaar dachten dat de ander wel iets zou ondernemen.*

Diffusion of responsibility

Dit was voor verschillende psychologen aanleiding onderzoek te doen naar dit fenomeen. Hoe kan het dat mensen op zo’n cruciaal moment niet handelen? Het verschijnsel kreeg een naam: diffusion of responsibility. In een van de eerste lessen sociale psychologie leerde ik dit principe en daar ben ik Prof. Roos Vonk nog steeds dankbaar voor.

Auto in de berm

Een paar jaar geleden zag ik in de berm een auto scheef staan en in een flits leek het dat een vrouw met haar hoofd op het stuur lag. Ik schrok en vertelde de bestuurder wat ik zag. “Denk je niet dat anderen wel iets zullen doen?” Bij die vraag gingen alle alarmbellen rinkelen: Nee, dat denk ik niet! We hebben toen een ietwat gevaarlijke U-turn gemaakt. Op het moment dat we de auto naderden, zagen we een politie auto stoppen. Gelukkig!

Dat is natuurlijk ook een manier: 112 bellen. Beter dat tientallen automobilisten 112 bellen, dan dat die mevrouw daar uren had gelegen. Houd dit dus in je achterhoofd: In een situatie waar ook jij actie kunt ondernemen, doe het dan gewoon! Denk maar eens aan Jasper Schuringa die de terrorist overmeesterde in het vliegtuig…

*Er doen allerlei verhalen de ronde over Kitty Genovese. In sommige verhalen wordt zelfs getwijfeld aan de echtheid. Of het verhaal nu waargebeurd is of niet, het illustreert het fenomeen dat we in het dagelijks leven in verschillende verschijningsvormen tegenkomen.