Zou jij jouw leven geven?

“Een op de drie militairen niet bereid te sneuvelen”. Hoewel nogal negatief geframed –want nieuws is blijkbaar geen nieuws wanneer er niets dramatisch aan de hand is…- was ik blij verrast door deze kop. Tweederde van de militairen is gewoon bereid zijn leven te geven. Tweederde, dat is 67%! Vreemd eigenlijk als je er langer over nadenkt... Ik bedoel: zou jij bereid zijn te sneuvelen?

Egoïstisch

Wanneer ik over deze vraag nadenk, zie ik alleen maar dramatische visioenen van mezelf waarbij ik met bloed besmeurd mezelf zo goed mogelijk dood houd. Nogal egoïstisch inderdaad. Wanneer ik als kind een oorlogsfilm zag, vroeg ik me zelfs af waarom soldaten ditzelfde niet deden… Ik kon me gewoon niet voorstellen dat iemand vrijwillig een vuurlinie in zou lopen, wanneer de kans op overleven klein is.

Altruïstisch

Neem bijvoorbeeld het verhaal van sergeant Salvatore Giunta (25 jaar). Giunta bevond zich middenin het oorlogsgebied Korengal Valley in Afghanistan toen hij zag dat een mede soldaat in nood was. Hij gooide zich in de vuurlinie en bracht de gewonde soldaat in veiligheid. Alsof dit nog niet genoeg was, viel hij daarna twee soldaten van de tegenpartij aan om een mede soldaat te redden. Beide keren riskeerde hij zijn eigen leven, en beide keren hield dit gegeven hem niet tegen.

Hoezeer ik ook hoop dat ik zo altruïstisch zou zijn, ik kan me maar niet voorstellen dat ik tot zo’n heldendaad zou komen. Ergens is dat zo gek nog niet, ik behoor immers niet tot het leger. Ik ben slechts een simpele burger. Met andere woorden: ik behoor tot een andere groep, met andere groepsnormen. En wanneer je nagaat dat een groepslidmaatschap gedrag voor grote mate kan bepalen, is het ineens veel logischer dat soldaten hun leven riskeren.

Groepsgevoel activeren

Vooral wanneer je nagaat hoe sterk het groepsgevoel tijdens de opleiding geactiveerd wordt door de inzet van verschillende processen (al dan niet opzettelijk). Zo bevat de initiële training de nodige werkdruk en stressoren, waardoor het principe van cognitieve dissonantie geactiveerd kan worden. Cognitieve dissonantie houdt in dat er sprake is van een tweestrijd aan gedragingen of opvattingen. Om deze tweestrijd te verkleinen, pas je één van de gedragingen of opvattingen aan. Stel je voor dat je als soldaat met twijfel aan de opleiding bent begonnen, maar je hebt het eerste jaar zojuist afgemaakt. Een jaar vol stress met een hoge werkdruk. De kans is groot dat eerdere twijfels als sneeuw voor de zon verdwenen zijn; waarom heb je anders zo veel moeite gedaan het eerste jaar af te ronden? En hoewel je in het begin wellicht nog oppervlakkig gecommitteerd was aan de normen van de groep, ga je de groepsnormen steeds meer initialiseren. Uit onderzoek blijkt onder andere dat het dragen van een uniform aan deze deïndividualisatie kan bijdragen.

Jij & groepsgevoel

Maar niet alleen bij het leger zie je dit fenomeen voorbij komen. Denk maar eens aan studentenverenigingen waar ontgroeningen populair zijn om commitment te kweken en het logo van de vereniging nog wel eens op de kleding voorbij komt. Ook bij vriendengroepen zie je een bepaalde afstemming in kleding en groepsnormen. Kijk je toch ineens met een andere blik naar je vrienden ;)