Vloek niet, gvd!

De bond tegen het vloeken zal bij de meeste mensen niet top-of-mind zijn (of misschien dat er nu zelfs grote vraagtekens boven je hoofd verschijnen), toch is de kans groot dat we een keer een poster van deze bond hebben gezien. Zo fietste ik een tijdje terug langs een enorm billboard met daarop onderstaande poster.

We snappen het niet
Nu lijkt de poster in eerste instantie prima; niets raars aan te zien. Toch blijkt uit psychologisch onderzoek dat deze poster zijn doel, namelijk het verminderen van vloeken, niet behaalt. De oorzaak: de boodschap op de poster is te ingewikkeld. Zo heb ik als een complete idioot heel lang nagedacht over de twee woorden: vallen en breken. Ik mag dan blond wezen, maar deze keer heeft het niks met mijn haarkleur te maken (althans, dat hoop ik...). De boodschap op de poster is gewoonweg te ingewikkeld om het gewenste effect te bereiken. Sterker nog: ik denk zelfs dat de poster het tegenovergestelde effect kan bereiken omdat we onze omgeving vooral op een onbewust niveau verwerken.

Ons zeer alerte onbewuste
Neem bijvoorbeeld een druk feest. Je hebt net een leuk gesprekje aangeknoopt en concentreert je volledig op wat die ander zegt. Ondertussen worden alle andere gesprekken om je heen gereduceerd tot achtergrondgeluid. Totdat iemand ineens je naam noemt. Hoe interessant je gesprekspartner ook is, je aandacht zal getrokken worden naar dat andere gesprek. Op een bewust niveau kon je dit gesprek eerder niet volgen -het was achtergrondlawaai- maar je onbewuste was ondertussen wel aan het opletten. Dit noemen we ook wel het cocktail party effect.

Hartstikke handig natuurlijk zo’n alert onbewuste, nu kunnen we lekker achteroverleunen totdat er iets relevants voorbij komt! Maar helaas: ons onbewuste is toch niet zo superieur. Het kan bijvoorbeeld niet omgaan met complexe zaken zoals ontkenningen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat ons onbewuste ‘geen bom’ reduceert tot ‘bom’.

Het tegenovergestelde effect
Je raadt het al: wanneer er op een poster van de bond tegen het vloeken ‘vloek niet’ staat, pakt ons onbewuste enkel het woord ‘vloek’ eruit. Niet zo handig aangezien de bond ons op deze manier primed met het woord ‘vloeken’. Door deze priming wordt dit woord cognitief actief gemaakt, tezamen met alle andere (waarschijnlijk niet al te beste) associaties die we met dit woord hebben. Kortom: de bond tegen het vloeken zorgt er juist voor dat de kans dat we gaan vloeken groter is in plaats van kleiner. De ironie!